De neogotische Altenakapel

Naast de vier grote kerken vinden we in Kontich en Waarloos ook nog een aantal kapellen. De boskapellen en de Reepkapel zijn goed bekend, maar ook kastelen zoals Groeninge en het Tanghof beschikken over een huiskapel. Toen er vroeger nog genoeg priesters waren, konden ook een aantal omwonenden er de zondagsmis bijwonen. En uiteraard geen klooster zonder kapel. Al blinkt die van Altena wel uit door haar omvang.

Dat had ongetwijfeld te maken met het grote aantal religieuzen dat meer dan honderd jaar geleden voor het kloosterleven koos, maar ook met het nog grotere aantal weeskinderen dat er een onderkomen had gevonden. En uiteraard mochten ook het lekenpersoneel en zelfs de buren de mis komen bijwonen en de schoolkinderen konden er te biecht gaan en hun eerste communie doen. Het Altenakoor bouwde bovendien een stevige reputatie op…

In 1992 kwamen het klooster en de kapel in handen van de gemeente. Het jaar daarop werd in het ene gebouw al een cafetaria ingericht en in de andere ruimtes kantoren, vergaderlokalen e.d. De kapel werd voorbestemd als culturele ontmoetingsplaats en op 19 maart 1994 vond er een groot openingsconcert in plaats met artistiek talent van eigen bodem. Vlakbij werden nieuwe serviceflats opgetrokken, die eind 2003 in gebruik werden genomen.

In de loop van 1995 bracht een afgevaardigde van Monumenten en Landschappen een plaatsbezoek: zij was vol lof over de (nog redelijk) gaaf bewaarde neogotische kapel. “De kapel bewaart een bijzonder waardevolle interieurdecoratie, tot stand gekomen dank zij de medewerking van de beste ateliers van neogotiek op het einde van de 19de eeuw, met name het atelier Bressers-Blanchard van Gent en het atelier Casier van Brugge.” Zo stond het in hun verslag. Ze waren dan ook blij te melden “dat de wettelijke bescherming van het kasteel met de kapel in het park onderzocht wordt”, maar jammer genoeg is daar vijftien jaar later nog niets van terechtgekomen.

Tegenwoordig doet de binnenkant van deze bidplaats voor velen misschien kitscherig aan, maar we mogen niet vergeten dat smaken veranderen: ook de art nouveau of jugendstil, die enkele decennia na de neogotiek in de mode was, werd ooit eens verguisd en wordt nu weer opgehemeld.

Opvallend zijn uiteraard de overvloedige muurschilderingen met Latijnse citaten en spreuken die aansloten bij de devotie van de religieuzen die de kapel lieten optrekken, de zusters Dienstmaagden der H. Harten van Jezus en Maria. Talrijke beelden verfraaiden het interieur en uiteraard mocht een kruisweg niet ontbreken. De naam van de kunstenaar is niet bekend. Niet verwonderlijk: hij werd vervaardigd door een atelier dat voor de uitwerking gebruik maakte van sjablonen. Toch is ook dit ensemble vakwerk dat een onmisbaar deel vormde van het harmonieuze geheel. Helaas hebben de veertien taferelen de laatste jaren veel te lijden gehad en verdienen ze een restauratiebeurt. Een inwoner van Waarloos heeft nu het initiatief genomen om ze met zijn schildersklas onder handen te nemen. Op hoop van zege!

De kapel zoals ze vroeger was (begin 20e eeuw)

Een en ander van wat ik heb aangehaald is nog te zien op de oude foto. Het koor doet nu dienst als podium, dus werden het fraaie altaar en de communiebank verwijderd. Ook het schilderwerk vooraan is onder een witte laag verf verdwenen. Het romantische orgel is niet te zien, maar wees gerust: het kan nog bespeeld worden! In het midden staat een monumentale kachel: konden ze die ruimte daar nu echt mee verwarmen?

De postkaart is meer dan honderd jaar oud: afgestempeld in 1905. Zonder kerkstoelen biedt de Altenakapel nu natuurlijk een heel andere aanblik. Bewaar de prent in je hoofd en vergelijk als je er nog eens binnenkomt!

Tekst: Frank Hellemans; foto: Koninklijke Kring voor Heemkunde.
Uit Kontich Waarloos Hier en Nu, november 2010).