Boutersem of Hof van Spruyt

Ten oosten van de dorpskom van Kontich strekte het Kontichbroek zich uit, een drassig en bebost landschap.  Dit was de “vroente”, de gemeenschapsgrond van de primitieve dorpsgemeenschap.  Hier konden onze voorouders hun kudde of vee laten grazen en hooi verzamelen voor de winter. In één van de uitlopers bevond zich in de 13de eeuw – en misschien al veel vroeger – een versterkte nederzetting. Die groeide uit tot een grenspost van het land van Mechelen, van het beruchte riddergeslacht van de Berthouts.  Ze was gelegen op een “motte”, een omwalde vluchtheuvel.

De burcht was in de middeleeuwen eigendom van verschillende adellijke families.  De beroemdste was misschien wel Jan van Withem, heer van Bautersem (bij Tienen): rond 1400 veranderde dan ook de naam (Kontich) Broek in Boutersem.  Tja, de regels van de spelling werden nog niet echt consequent toegepast.  Het leenhof was samengevoegd met Pluysegem, dat in vorig artikel werd besproken. 

Van geschriften uit de 18de eeuw weten we dat er een huiskapel was, dat er Franse tuinen werden aangelegd en dat de beuken werden vervangen van de dreef die het waterkasteel met de grote weg van Antwerpen naar Mechelen verbond. Tot zeventig jaar geleden was de Beukendreef dan ook een geliefkoosd toevluchtsoord om te wandelen of… te vrijen!  Dan liet de eigenares de bomen rooien, niettegenstaande hevig protest. 

Boutersem: steendruk naar Vasse, Les Châteaux, les ruines ... de la Province d'Anvers, Bruxelles, 1855.

Deze romantische prent toont hoe het kasteel er in 1855 uitzag. In 1864 kwam het in handen van Frans-Karel Spruyt, suikerraffinadeur te Antwerpen. Van dan af zou de oude benaming Boutersem in de volksmond  “Hof van Spruyt” worden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog fungeerden de gebouwen als hoofdkwartier van het Duitse leger onder majoor Kurt von Heimburg. De eigenares, mejuffer Augusta Spruyt, wilde sindsdien geen stap meer in haar buitenverblijf zetten. Ze liet het kasteel verkommeren. Het werd door jan en alleman stelselmatig leeggeplunderd.  Een genadeslag kreeg het met de Tweede Wereldoorlog. De ruïne werd met de grond gelijk gemaakt.  Gelukkig konden nog enkele interessante vondsten gedaan worden bij opgravingen begin jaren ’60. Zij zijn nu te bewonderen in het Heem- en Oudheidkundig museum.

Boutersem, toestand in februari 2009:
nog een stuk muur en links, verscholen achter het struikgewas, de brug.

Het domein van Boutersem is nu sterk verwilderd. Braamstruiken overwoekeren de tuin- en parkplanten. Bomen schieten op en sterven weer af. Het is een paradijs voor vogels en kleine zoogdieren geworden. Jammer dat de grachten zo verschrikkelijk vervuild zijn. Er zou een mooi gebied van natuurrecreatie van te maken zijn. Maar er zijn zware kosten aan…

(Lees ook de Sprokkel "De Beukendreef en het kasteel Bautersem".)

Tekst en foto's: Frank Hellemans, McH en Kring voor Heemkunde.
Uit: KONTICH WAARLOOS Hier en Nu, februari 2009.

HOME

Updated: 22/06/2009
© 2003-2019 - MuseumKontich - Alle rechten voorbehouden