Ons opa-gemeentehuis

Elke familie heeft een gezinshoofd, meestal denkt de vader dat hij het is; en zo heeft elke gemeente ook een dorpshoofd, vroeger ook wel aangeduid als de burgervader. Tegenwoordig wordt hij of zij burgemeester genoemd, of het nu een man of een vrouw is. En een persoon met gezag heeft een troon nodig, in een zaal voor zichzelf. En hoe meer dorpelingen hij zijn onderdanen mag noemen, hoe meer dat hij zich moet laten bijstaan door helpers, schepenen genaamd. Waarvoor er uiteraard meer stoelen nodig zijn, en een grotere zaal. Zeker als hij de macht krijgt over wel twee dorpen.

Gemeentehuis (met school) omstreeks 1840 Daar maakt Kontich geen uitzondering op. In de tijd van de Oude – en minder oude – Belgen kwam het dorpsbestuur bijeen op de dingbank, een verhoogde plek onder een lindeboom. Bij ons was dat bij de Broekstraat (Ooststatiestraat), op de plaats waar nu de Varkensmarkt ligt. In de archieven staat ze vermeld in 1465 en ook het synoniem Vierschaar werd in 1492 teruggevonden. De voorzitter van de schepenbank was toen de schout.

Later werden de vergaderingen gehouden in een herberg (met ons klimaat toch liever een dak boven het hoofd!) en soms ook in buurgemeenten, zoals Reet en Waarloos. Uiteindelijk in een gebouw, dat werd opgetrokken naast de kerk. Bestuur en rechtspraak waren toen immers nog nauw betrokken bij de kerkelijke macht. Pas met de Franse Revolutie (einde 18e eeuw) werden beide ontkoppeld.

Het oud-(opa-)gemeentehuis met zicht op het nieuwe-nog-zonder kleindochter, ca 2015

Maar dat dorpshuis huisvestte in de 17e eeuw ook de school en de onderwijzerswoning, het washuis van de school, later ook de gemeentelijke administratie met het archief, de veldwachterswoning en het vredegerecht. In 1819 kwam er ook een remiseplaats voor de brandspuit. In 1854 verhuisde de school naar de Molenstraat en werden er plannen gesmeed voor een totaal nieuw gebouw.

In 1860 kwam het er, ontworpen door de provinciale architect E. Gife. Half onder de grond kwam de nieuwe gevangenis. Half boven de begane grond huisde het vredegerecht.

Op het verdiep erboven bevond zich het gemeentehuis. In de raadzaal werd in 1902 een mooie kopie van het beroemde Sint-Maartensschilderij van Antoon Van Dijck in de kerk van Zaventem aangebracht als schouwstuk. In 1905 versierde de Hovese kunstschilder Huysmans de raadzaal met historische taferelen uit de geschiedenis van Kontich.

Kontich groeide uit zijn voegen. In 1860 waren er 3.825 inwoners. In 1980 werden het er al 17.942 (het buurdorp Waarloos was intussen opgeslorpt geworden). Na 122 jaar werd, in 1982, een nieuw gemeentehuis in gebruik genomen. Architect was M. Cornelis, al beweren hardnekkige geruchten dat het vooral Zjef Vanuytsel was die voor het ontwerp tekende. Ondertussen zijn er meer dan 21.000 inwoners.

Het "nieuw" gemeentehuis, nu, 2019

In 1989-1990 werd de niet-oorspronkelijke achterbouw afgebroken en een kleine achterbouw met trap gecreëerd (arch. G. Colliers).

In 1995 werd het oud-gemeentehuis beschermd als monument. In de raadzaal worden nog altijd huwelijken afgesloten. De andere ruimtes werden tijdelijk ingepalmd door het Museum voor Heem- en Oudheidkunde, de jeugddienst en de Uit-winkel. Nu worden ze gebruikt door de intergemeentelijke onroerend erfgoeddienst IOED Zuidrand.

De stenen zoon van het oud-gemeentehuis heeft nu een dochter gekregen. Een metamorfose met een kind erbovenop. Een nog hogere troon. Of het een geslaagde verbouwing is? Daar zal de toekomst over beslissen. Vijftig jaar geleden wilde men het oud-gemeentehuis ook afbreken. Nu is het gered voor de komende generaties.

Misschien willen die wel eens een burgermoeder aan de macht? Daar kan jij, lezer, misschien mee voor zorgen. Volgende keer in het stemhokje. Want na eeuwen van mannelijk meesterschap is het nu wel tijd voor een ommekeer!

Tekst: Frank Hellemans. Foto’s: Kring voor Heemkunde & Katrin Berckmans (foto oud-gemeentehuis).
Uit KONTICH WAARLOOS Hier en Nu, februari 2019.

En vind HIER de lijst van alle artikelen Kontich-Waarloos Vroeger en Nu.

Zoeken in onze website