Abraham Hans,
een Kontichs schrijver van en voor het volk
 |
|
Vraag elke Vlaming wie er zijn volk heeft leren lezen en het antwoord zal spontaan komen. Hendrik Conscience. We nemen dit voetstoots aan. Waarschijnlijk omdat er veel waarheid in deze veronderstelling schuilt.
Maar de schrijver van De Leeuw van Vlaanderen is niet de enige die dit epitheton ornans verdient. Evenzeer – en misschien nog meer – verdient een Kontichnaar deze titel. Abraham Hans.
Jammer genoeg is de man bij de meeste mensen alleen maar bekend van het Abraham Hansfietspad. En zelfs die herinnering dreigt verloren te gaan.
Fietsroutes zijn namelijk provinciale materie en de provincie Antwerpen heeft het plan opgevat om de Abraham Hansroute te offeren op het altaar van de fietsknooppunten. En hoe graag we zelf ook gebruik maken van die knooppunten, toch is het een jammerlijke zaak dat daarbij ook de namen van bestaande toeristische parcours moeten sneuvelen.
|
Abraham Hans |
 |
|
 |
1982: het Abraham fietspad wordt plechtig geopend (door gouverneur Kinsbergen) en ingereden |
Alhoewel de namen van routes en wandelingen niet onmiddellijk tot de toponiemen kunnen worden gerekend, toch zitten we hier wat in hetzelfde schuitje. Wanneer er - volgens sommigen - geen link meer kan gelegd worden met een bepaalde plaats, figuur, … dan moet die naam maar verdwijnen.
In het geval van Abraham Hans vinden we dat zelfs dramatisch, omdat hij wel degelijk een kanjer is geweest die – gewild – generaties heeft leren lezen.
We schetsen daarom even zijn levensloop.
Abraham Hans werd op 12 februari 1882 in het Oost-Vlaamse Sint-Maria-Horebeke geboren. Op zich is dat niets bijzonders, ware het niet dat de familie Hans protestants was. Vreemd natuurlijk in het volstrekt katholieke Vlaanderen van die tijd.
Maar de familie Hans stamt af van de bosgeuzen, een groepje Vlamingen dat zich in de 16e eeuw verzette tegen de katholieke dictatuur van Filips II. Die afstammelingen bleven op de Geuzenhoek wonen en vormden een protestantse enclave in Vlaanderen. Die protestantse overtuiging heeft een diepe stempel op het verdere leven van Abraham Hans gedrukt.
 |
|
 |
Abraham Hans in de deur van zijn geboortehuis |
Abrahams vader was hoofdonderwijzer in het protestantse schooltje, maar moest in 1887 zijn job vaarwel zeggen, omdat het schooltje werd gesloten omwille van de schoolstrijd. De familie trok naar Roeselare en Abraham volgende er lager onderwijs in de stadsschool. Vervolgens trok hij naar Menen naar de middelbare school.
Die treintochten en wandelingen in de omgeving van Roeselare toonden hem de zelfkant van de Vlaamse maatschappij en hij leerde er de noden van de Vlaamse arbeidersklasse kennen.
Hij was een flinke student en verkreeg een beurs om in het Nederlandse Doetinchem te gaan studeren. Hij haalde er zijn diploma van onderwijzer en vervulde enkele schoolopdrachten.
In 1905 vestigde hij zich als 23-jarige in Kontich. Spoedig volgde de hele familie. Ze vestigden zich in de Duivenstraat 43. Abraham trouwde met Adriana van der Meulen uit Sluis en gaf enkele jaren les.
Maar al snel begon hij verhalen te schrijven. Met protestantse inslag. Hij deed dit in eerste instantie onder verschillende pseudoniemen, waaronder Hans van Horenbeek, Jan van Contich en Maria Van Hove. Hij liet stilletjes aan het onderwijzersleven achter zich en deed steeds meer journalistiek werk voor het vrijzinnige Het Laatste Nieuws. En dat is zijn echte roeping. Hij werd langzamerhand de geliefdste journalist van de krant, waarvoor hij naast journalistiek werk ook massa’s vervolgverhalen ging schrijven.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog vestigde hij zich in zijn neutrale tweede vaderland, Nederland. Vanuit Sluis en later Vlissingen berichtte hij op zeer regelmatige tijdstippen voor Nederlandse kranten over de toestand aan het front en in de rest van België. Maar na de oorlog keerde hij naar Kontich terug. Hij bleef aandacht hebben voor wat er tijdens die vier jaar is gebeurd.
Naarmate hij meer publiceerde, raakte hij ook steeds meer in het vizier van de katholieke kerk. En zijn publicatiedrang raakte op volle toeren. Als je de totaliteit van zijn werk ziet, dan kun je je alleen maar afvragen waar de man de tijd vandaan haalde om zoveel te schrijven. Honderden boekjes en boeken. Zijn inspiratie haalde hij uit zijn jeugd, maar ook uit zijn journalistieke omzwervingen.
En het succes begint ook te komen. Het woud van Houthulst is een enorm succes en Hans kan zich stilaan een beter leven permitteren. Zo kan hij zijn landhuis Houthulst aan de Antwerpsesteenweg 55 bouwen.
De bekende villa – je vindt er nu een plaat die aan zijn verblijf hier herinnert – zal het epicentrum van zijn verdere literaire werk worden.
En van hieruit zal hij werkelijk honderden Hanskes de wereld insturen. Korte verhalen voor de jeugd. Ze werden dan ook massaal verslonden door jong Vlaanderen, dat op die manier leerde lezen en kennis maakte met het Vlaanderen van die tijd. Want Abraham Hans was een bewogen schrijver, Vlaamsgezind en sociaal voelend. Daarom mochten zijn boekjes ook niet duur zijn. Iedereen moest ze kunnen lezen.
Maar niet iedereen mocht ze lezen, want de katholieke kerk zag hoe een protestant de katholieke jeugd op zijn hand kreeg. En zijn boekjes werden verboden. Zelfs op straffe van wegzending uit de school. Iets wat een averechts effect had. Hans werd nu nog meer gelezen. De verboden vrucht die – in het geval van Hans – zeer zoet smaakt.
De katholieke tegenzet liet niet op zich wachten, er werd begonnen met de reeks Vlaamse Filmkens. Ook deze boekjes kenden een groot succes, maar Hans bleef wel de meesterverteller van het Vlaamse land. En zo inspireert hij nu nog tekenaar Hec Leemans, wiens stripreeks Bakelandt gebaseerd is op Bakelandt en zijn grote roversbende uit het Vrijbos van 1910.
En misschien mag je hem ook wel de voorloper van Vlaanderen Vakantieland noemen, want hij bracht het peil van de toeristische journalistiek naar aanvaardbare normen als een van de pioniers van de VTB.
Het zou ons veel te ver leiden om dieper in te gaan op zijn gehele oeuvre. Maar het is wel nodig om te wijzen op de uitzonderlijke verdienste van Abraham Hans.
Hij zette de jeugd massaal aan het lezen, bracht hen op die manier kennis bij en werkte op die manier mee aan de ontvoogding van de Vlaamse arbeider. Het is daarom echt niet ten onrechte dat we Hans op gebied van educatie, van leren lezen, naast Hendrik Conscience plaatsen.
|
|
 |
| |
Begrafenis te Kontich (juli 1939) |
Abraham Hans is niet erg oud geworden. Hij stierf op 57-jarige leeftijd in zijn villa in Knokke, werd daarna naar Kontich overgebracht en op onze "doodenhof" begraven. Op 6 juli 2014 was het precies 75 jaar geleden dat hij ons verliet.  |
|
 |
Om zijn schrijverschap en zijn leven te eren zullen we uitgebreid ingaan op zijn leven en werk in de volgende nummers van Reineringen, het tijdschrift van de heemkundige kring.
Maar deze inleiding op zijn leven moge duidelijk maken dat we hier wel degelijk met een reus van het Vlaamse volksleven te maken hebben. |
Het zou dan ook zonde zijn, om zijn herinnering te laten verloren gaan. Zeker, wanneer men weet hoezeer de Vlaamse bevolking “zijn” volksschrijver eerde. De man leeft nu nog enkel voort in de herinneringen en te weinig in de literatuurgeschiedenis. Misschien past het daarom dat wij hem in Kontich blijven eren.
We hebben nu de nieuwe reus Contios. We hadden een andere reus, Abraham Hans.
Wie meer wil weten over Abraham Hans kan een kijkje nemen op de website (www.museumabrahamhans.be) van "Het protestants historisch museum Abraham Hans V.Z.W." in Horebeke, de geboorteplaats van de schrijver. Of nog beter: breng een bezoek aan het museum en verken de omgeving. Het is een prachtig wandelgebied, daar in onze Vlaamse Ardennen! Contactpersonen: Daniël Walraed, voorzitter van het museum (tel. 09/230.30.93 en e-mail dwalraed@telenet.be) en Erik Lagaert, projectleider-voorzitter A. Hansbeweging (tel. 09/230.95.20, e-mail erik.lagaert@telenet.be).
Tekst: Paul Catteeuw; foto's: Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich.
Uit het Informatieblad van de gemeente Kontich, mei 2014.
|
