De namen van 5 april 1943
Nieuw onderzoek over het bombardement op Mortsel

In 1943 was Jozef Van Herck deken van Kontich. Toen hij de laatste jaren van zijn leven op rust ging in Mortsel, vulde hij zijn tijd met het opschrijven van zijn herinneringen, onder meer over de ramp van Mortsel. Die namiddag (5 april 1943) had hij een vergadering met de pastoors van de zestien parochies van zijn dekenij.

Hij schreef: “Twee golven van vliegtuigen uit de lucht te 15.10 en te 15.25 uur. We zagen een rode wolk van de kant van Mortsel. De pastoors werden ongerust en de pas begonnen vergadering werd afgebroken. Om 16 uur fietste ik naar Mortsel, op de Mechelsesteenweg in het centrum lag het glas gestrooid als voor een processie!! Op het plein lag een autobus uiteengeslagen die naar Kontich zou rijden. Een bom had alle inzittenden gedood, ik herkende Mme Bossaerts (Nieuwstraat) helemaal in stukken. Ik hielp tot 18 uur, keerde dan terug en telefoneerde naar Kardinaal Van Roey, die beloofde de volgende dag te komen zien. Uit Kontich waren meer dan dertig slachtoffers.

Ik telefoneer met Burgemeester Delwaide om de dienst te houden in de kathedraal. Kardinaal Van Roey kwam op het plein achter het stadhuis in groot ornaat de ‘absoute’ zingen voor ca. 800 lijkkisten, groette de vertegenwoordiger van de koning Baron Janssens maar liep zonder te groeten voorbij de rij van generaals en kolonels. Hij vroeg me de begrafenis bij te wonen van de 800 slachtoffers (Kerkhof Sint-Benedictus).”

R. Van Passen geeft in zijn Geschiedenis van Kontich de lijst van de Kontichse slachtoffers die werden ter aarde besteld op een gemeenschappelijk erepark onder identieke zerkjes (vooraan rechts op ons kerkhof): Maria Bal, Alfons Brion, Elisabeth Claessens, Maria Colliers, Paulina De Baerdemaeker, Maria De Beukeleer, Josephina De Herdt, Roger De Keuster, Celina Delicaet, Matheus De Ranter, Louis De Schutter, Jozef De Swert, Maria Droushoudt, Joannes Halans, Paulina Hellemans, Maria Houben, Albert Lambrechts, Maria Meul, Constance Patteet, Josephine Peeters, Maria Segers, Josephina Sips, Marcel Switsers, Leon Tertoog, Magdalena Van Hecke, Edmond Van Linden, Antonius Van Nieuwerburg, Juliette Van Rompaey, Gommaar Van Schil, Joannes Vennekens, Alexander Vereycken, Paula Verschueren en Maria Ysewyn. Mevrouw Bossaerts werd bijgezet in de familiekelder.

Vijf jaar nadat de Kontichse historicus Pieter Serrien het boek Tranen over Mortsel schreef, voert hij vandaag opnieuw onderzoek naar het bombardement van 5 april 1943. Toen wilden de Amerikaanse bommenwerpers de Erla-fabriek vernietigen. Daar repareerden Belgische arbeiders onder de supervisie van de bezetters jachtvliegtuigen. Slechts enkele bommen troffen doel, de rest viel op de woonwijk Oude God. De balans was gruwelijk: 936 doden, waaronder 209 kinderen. Ook Kontich was met 34 dodelijke slachtoffers zwaar getroffen. Veel kinderen die op die maandag naar de Mortselse scholen gingen, werden dood teruggevonden onder het puin. De bus die op het Mortselse Gemeenteplein klaar stond om via Edegem naar Kontich te vertrekken werd door een voltreffer volledig vernietigd.

In 2013 herdenkt Mortsel de zeventigste verjaardag van de zwaarste ramp uit onze geschiedenis. Het stadsbestuur zal de eerste steen leggen van een educatief herdenkingspaviljoen. Net voor de herdenking zal een herziene editie van Tranen over Mortsel verschijnen bij uitgeverij Manteau. Het boek wordt aangevuld met vijftig extra getuigenissen en de eerste resultaten van het nieuwe onderzoek van Pieter Serrien.

Om het project ‘de namen van 5 april’ te kunnen realiseren heeft Pieter Serrien de hulp nodig van iedereen die er van ver of dichtbij betrokken was, dus ook van de inwoners van Kontich en Waarloos. Hij zoekt gedetailleerde verhalen over de slachtoffers van de ramp, de getroffen woningen en al dan niet vernietigde plaatsen. Daarnaast is hij op zoek naar getuigen van het bombardement die hun verhaal nog niet of slechts beperkt konden doen en wil hij het fotoarchief verder aanvullen.

Deze foto is geselecteerd voor een tentoonstelling in Gent die loopt vanaf november 2012. Het verhaal achter de foto die op de cover van Tranen over Mortsel staat, is bekend: deze zes mensen stonden in het uitgebrande karkas van de bus naar Edegem en Kontich. Ongeveer 30 passagiers verloren het leven toen een voltreffer de bus in een brandende gevangenis veranderde. Dit tafereel op het Gemeenteplein van Oude God  is voor velen hét symbool van de gruwel van 5 april 1943. Maar wie waren deze zes mensen? Wat deden ze daar? Wie nam de foto?  Informatie over de passagiers van de bus is ook welkom, evenals over hetgeen u op de achtergrond van de foto ziet staan.

Hieronder ziet u nog een foto van dezelfde mensen uit het propagandablaadje L’hécatombe d’enfants à Anvers. Dankzij Fernand Danckaert vonden we het onderschrift van de foto terug: “La douleur de ces parents est immense. Leur enfant unique a brûlé, dans un autobus en partance, en même temps que les voyageurs, dont une foule d’enfants.” (Het verdriet van deze ouders is onmetelijk. Hun enig kind is in het vuur omgekomen, in een autobus die op het punt stond te vertrekken, samen met de passagiers, onder wie een hele hoop kinderen.) Uiteraard moeten we deze propagandatekst met een korrel zou nemen, maar het kan wel al een spoor zijn.

Weet u meer over de Kontichse slachtoffers van het bombardement of herkent u iets op een van de foto’s? U kan Pieter Serrien bereiken via mail (pieter@geheugencollectief.be) en via post (Hoge Akker 62, 2550 Kontich). Uiteraard kan u Pieter Serrien ook contacteren om meer te weten te komen over uw eigen familie of om verder te helpen bij zijn onderzoek. Meer info over het project vindt u op de website over het bombardement (http://pieterserrien.wordpress.com)

Frank Hellemans, Koninklijke Kring voor Heemkunde, i.s.m. Pieter Serrien, Geheugencollectief.
Uit het Informatieblad van de gemeente Kontich, juli 2012.

HOME