IMAGE  |
|||||||||||||||||||||||||||
Bedekte hoofden en andere prentjes
Neen, zo lang is het uiteindelijk nog niet geleden. Iedereen boven de veertig zal het zich nog wel herinneren. De nonnen en paters die de kloosters van Kontich en Waarloos bevolkten. Voor zover wij weten moet zuster Aleydis (van Altena) nog de enige reguliere geestelijke in Kontich zijn. Maar we kunnen ons natuurlijk vergissen.
In hetzelfde gebouw huurde het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn een tijdlang enkele kamers, in Kontich was deze dienst beter gekend als het Kinderheil of nog de Weeg. Deze dienst werd net als in haast alle andere gemeentes door de burgerlijke instanties ingericht en uitgeoefend door medisch geschoold personeel, geholpen door behulpzame vrijwilligers.  De Zusters Maricolen van het KinderheilTientallen en tientallen ordes en congregaties, zowel bij mannen als bij vrouwen. Meer zelfs, het leek zo’n beetje als bij het verenigingsleven in Vlaanderen. Een vereniging wordt opgericht, er is wat onenigheid en er wordt een tegenvereniging opgericht. En vaak komt er dan nog een derde bij om de twee vorige proberen te verzoenen. Een beetje oneerbiedig natuurlijk, maar toch. Maar als we dan toch wat chauvinistisch mogen zijn, dit gebeurde toch net iets vaker bij de protestanten dan bij de katholieken. En dat brengt ons bij een belangrijk stukje patrimonium van de heemkundige kring. De vereniging is in het bezit van een belangrijke collectie devotieprenten van allerhande slag. En eigenlijk is dat ook niet zo verwonderlijk. Sinds eeuwen heeft de prentkunst in ons gewest een grote rol gespeeld. En uiteindelijk nu nog altijd. Prentjes bij een eerste en een plechtige communie zijn nog altijd erg in. En een begrafenis zonder santje is eerder een rariteit. Het woord santje is overigens afgeleid van het Latijnse sanctus, wat heilige betekende. Op de vroegere prentjes stond vaak een afbeelding van een heilige, absoluut in niks meer te vergelijken met de hedendaagse prentjes. Die prentjes zouden in de Nederlanden van de zestiende eeuw zijn ontstaan en waren duidelijk van katholieken huize. En zeker tot begin van de negentiende eeuw had Antwerpen een quasi wereldmonopolie op het gebied van gedrukte en/of geschilderde devotieprentjes. Naast de beschermfunctie (tegen ziektes zoals pest of cholera) werden ze ook gebruikt als propagandamiddel bij de Contrareformatie. Bij de protestanten zijn afbeeldingen immers absoluut not done. Graveurs zoals Hiëronymus Wiericx (1559-1690) en Cornelius De Boudt (1660- ca. 1740) waren absolute toptalenten. Heiligenprentjes zijn nu minder algemeen, alhoewel je ze toch nog op bedevaartplaatsen vindt. Maar anderzijds is de gewoonte van dergelijke prentjes ondertussen allang geen uniek katholiek gegeven meer. Ook bij een lentefeest krijg je nu vaak een prentje. En zeker bij burgerlijke begrafenissen in crematoria krijg je nu ook een santje (alhoewel de vlag hier de lading niet meer dekt) of doodsbeeldeke. Een kleine selectie uit onze verzameling krijg je in volgende slideshow te zien.
                
Deze collectie lijkt eigenlijk een beetje de Paninistickers (maar dan zonder plakboek) van de zeventiende eeuw te zijn, want raak maar eens wijs uit al die verschillende ordes en afdelingen. En al die verschillende uniformen. Op zo’n prentje vind je een geestelijke afgebeeld in zijn kledij. Even kijken en herkennen. Makkelijk toch. En bovendien vind je er ook nog hun “merk” bij. En daar vind je net vaak grappige omschrijvingen. Zo heb je in Antwerpen de paters susiwieten. Ik weet niet of je het doorhebt, maar het gaat om de jezuïeten. En wie zou er bijvoorbeeld achter gelemieten de Wilhelmieten vermoeden. Zo zijn de fakes noen geen fake nonnen, maar de Falcontinnen die tot 1784 aan het Falconplein huisden.
Je komt ook te weten hoe een quesel ofte kwezel er moet hebben uitgezien. En dat valt best mee. In oorsprong was dat gewoon een geestelijke maagd. De negatieve bijklank van pilaarbijtster is pas veel later ontstaan. En je leert hoe een begijntje of een kluizenaar er hoorde gekleed te zijn...
En zo blijkt er toen (zoals ook nu nog) een verschil geweest te zijn tussen een pastoor en een priester. De laatste is door de bisschop gewijd, hij mag de sacramenten toedienen en voorgaan in diensten. Een pastoor daarentegen is een priester die door de bisschop wordt benoemd en verantwoordelijk is voor één of meerdere parochies. Tekst: Paul Catteeuw. Foto’s: Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich. En vind HIER de lijst van alle heemkundige "Sprokkels" over Kontich-Waarloos.
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Er is ook een afbeelding van de paters Augusteynen. Net zoals de Dominicanen richten de Augustijnen zich naar de regel van Sint-Augustinus. In Kontich kennen we natuurlijk de Augustijnen als de paters die de Sint-Ritaparochie en het Sint-Ritacollege hebben gesticht. Hun rol kan in de geschiedenis van de Pierstraat en omgeving natuurlijk niet genoeg worden benadrukt omdat ze mee hun stempel hebben gedrukt op het geestelijke en culturele leven van de Sint-Ritawijk. Tot op vandaag. Voor vele Vlamingen nog altijd een belangrijk bedevaartsoord.
