De vergeten geschiedenis van Kontich-Kazerne

Niet iedereen weet dat tweeduizend jaar geleden Kontich-Kazerne het centrum van onze gemeente was, zelfs van een gebied dat veel groter was dan het huidige Kontich! Van Antwerpen was er toen nog geen sprake. Deze stelling werd meermaals bewezen door belangrijke archeologische vondsten. Die dateren zowel uit steentijd als brons- en ijzertijd.

De bewijzen vind je in het Museum voor Heem- en Oudheidkunde (Sint-Jansplein), waar de opgegraven voorwerpen uit steen- en ijzertijd worden tentoongesteld. Bovendien heeft de Antwerpse Vereniging voor Romeinse Archeologie (AVRA) de woningen die hier vóór en kort na het begin van onze tijdrekening gestaan hebben nauwkeurig op kleine schaal gereconstrueerd.

Het Keltenveld op de Alfsberg is de oudste van de belangrijke vindplaatsen. Op deze hoogte was al eeuwen voor de komst van de Romeinen een nederzetting. Onze voorouders bakenden er twee rechthoekige terreinen af met een greppel. In de greppels van een ervan werd een houten palissade geplaatst. Binnen deze omheining vormden zes zware palen een T-kruis; de oriëntatie van de opstelling wijst ongetwijfeld op de astronomische betekenis ervan. Dit moet een cultusplaats geweest zijn met een zeer ruime religieuze, socio-economische en juridische functie. Zoals Stonehenge, maar daar vormen die indrukwekkende staande stenen natuurlijk een veel imposanter geheel.

Later werd errond een enorme verdedigingsgracht en een hoge aarden wal aangelegd. In het midden van het terrein stond een gebouw. De plaats moest waarschijnlijk fungeren als vluchtburg voor verschillende omwonende gemeenschappen.

Maquette van de Gallo-Romeinse tempel
Steenakker-Kapelleveld Tevergeefs, want al vlug vestigden de binnengevallen Romeinen hun gezag hier in Oud-België. Zij bouwden een stenen villa in de buurt met een hypocaustum, het typisch Romeinse vloerverwarmingssysteem. En wat verder ontstond een waar dorp met boeren en ambachtslui (Steenakker-Kapelleveld). En met een heuse tempel.

Maar de nederzetting werd verlaten in de derde eeuw na Christus, en pas veel later ontstond het nieuwe centrum van Kontich dat nog altijd bestaat. Kontich-Kazerne werd een woest gebied waar de bewoners van het middeleeuwse dorp hun vee vrij mochten laten grazen en hooi mochten verzamelen voor de winter.

Hier en daar waren er buurtschappen zoals de Meyl en Duffelshoek. En het omwalde Boutersem: later zou deze versterkte burcht uitgroeien tot het luxueuze hof van plaisantie van Spruyt. Pas in de loop van vorige eeuw verviel het kasteel tot ruïne. Met dank aan de Duitsers. En aan de eigenares die het niet zo op de Duitsers had begrepen.

Slideshow: Het Hof van Spruyt in verval tijdens het interbellum

De trein ligt aan de basis van de wedergeboorte van Kontich-Kazerne. In 1836 reed hij voor het eerst van Mechelen naar Antwerpen. De halte, die aanvankelijk in een niemandsland lag, groeide uit tot een station. De weg, die van het dorp langs de achterkant van het Hof van Spruyt liep tot aan de Meylweg en de Kauwlei, werd doorgetrokken. Er kwamen huizen ...

... En er kwam een kazerne (1877-1878), wat zorgde voor heel wat tewerkstelling, en nog meer woningen. En de miliciens zorgden ervoor dat de cafés als paddenstoelen uit de grond schoten. Tot grote ergernis dan weer van de geestelijken: zij wilden iets doen tegen de goddeloosheid van deze ruige buurt. Zij deden een beroep op de zusters van Vorselaar voor de kleuter- en meisjesschool, op de broeders van Sint-Gabriël voor de jongensschool, en op de paters Montfortanen voor een missionarishuis.

In 1933 was het klooster af en werd de kerk ingewijd. Een nieuwe parochie ontstond die nog altijd groeit en bloeit. Op 1 januari 2017 woonden er 4.966 van de 20.941 Kontichnaars.

En er is ook nog "de ramp van Kontich": De spoorlijn Brussel-Mechelen-Antwerpen zorgde niet alleen voor de wedergeboorte van Kontich-Kazerne, maar bracht ons dorp in 1908 ook in het wereldnieuws toen op 21 mei de trein die uit Antwerpen het station binnenreed, met volle snelheid inbeukte op de laatste wagens van een stilstaande personentrein met bestemming Lier. Uiteindelijk resultaat: 41 doden en 320 gewonden... Meer hierover in een artikel van Frank Hellemans en van Ward Teugels.

Het jongste nummer van Reineringen (Jaargang 8, Nr 2), het tijdschrift van de Koninklijke Kring voor Heemkunde, is volledig gewijd aan de geschiedenis van Kontich-Kazerne. Wie meer details wil te weten komen over deze woonkern, komt er ruimschoots aan zijn trekken.

Sinds vorig jaar organiseert de Kring nu ook ludieke zomerwandelingen door Kontich-Kazerne. Het traject is omvangrijk maar kan naar believen worden ingekort. Je maakt kennis met enkele bekende plekken maar ook verloren uithoeken van deze woonkern. Een twaalftal bizarre, pakkende of verrassende verhaaltjes brengen je naar het verre verleden of naar het onbekende heden. Het gaat van een gestolen Mariabeeldje, een koppige freule en een koninklijke bastaard tot verdwenen treinsporen en wereldberoemde Kontich-Kazernenaars. Ach ja, wie ons kent weet dat we je soms graag op een verkeerd been zetten. Probeer dus te raden welke anekdote niet klopt wat betreft de geschiedenis van Kontich-Kazerne. Je wordt beloond met een pittige trofee!

Deze wandeling kan geboekt worden door particuliere gezelschappen (families, vrienden…) of verenigingen. Ze kan alleen overdag plaatsvinden want er zijn enkele onverharde en onverlichte paden bij (door het Broekbos bijvoorbeeld). Ze kan ook alleen gestapt worden met kleine groepen in de periode half mei (einde broedseizoen) tot einde september (begin jachtseizoen). De kledij moet ook aangepast worden aan de weersomstandigheden: altijd stevige wandelschoenen, eventueel laarzen en regenkledij. Het parcours is gedeeltelijk niet toegankelijk voor kinder- of rolwagens, het traject kan eventueel wel aangepast worden en voor de enkele nog moeilijke stukken kunnen alternatieve routes voorgesteld worden.

Vertrek: aan het station Kontich-Lint (aan het infobord van de Archeologische Fiets- & wandelroute) om 13.30 uur. Einde rond 17.30 uur in herberg De Vlaschaard. Deelnameprijs: 60 euro (voor een groep van maximum 15 deelnemers). Inlichtingen en inschrijvingen: heemkunde.kontich@gmail.com en/of tel. 03 457 63 24 (Frank Hellemans).

Tekst: Frank Hellemans van de Koninklijke Kring voor Heemkunde; foto's: Archief Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich.
Uit het Informatieblad van de gemeente Kontich, september 2017.

En vind HIER de lijst van alle heemkundige "Sprokkels" over Kontich-Waarloos.

Zoeken in onze website